ریکاوری در بسکتبال چرا مهم است؟
ریکاوری یا به عبارتی فرایند بازسازی (چه جسمی و چه روحی) در ورزش بسیار مهم و با اهمیت است. از همین رو این موضوع در بسکتبال هم صادق است و از آن جایی که بیشتر فعالیت بازیکنان در تمرینات و مسابقات خلاصه می شود، قصد داریم در این مطلب به علت اینکه چرا ریکاوری در بسکتبال بسیار با اهمیت و مهم است بپردازیم.
آنچه در این مطلب می خوانید
قطعا هیچ موضوعی مهمتر از سلامتی انسان نیست. هنگامی که بحث سلامتی انسان چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی مطرح است، دیگر مسائل از اهمیت کمتری برخوردار خواهند بود. به همین جهت مبحث ریکاوری که ارتباط مستقیمی با سلامتی بازیکن به عنوان یک انسان دارد، مهمتر از هر موضوع دیگری است.
بدن انسان در فرایند ورزش، آن هم ورزشی به سنگینی بسکتبال تحت فشارهای زیادی قرار می گیرد. عضلات به شدت درگیر می شوند و تاندون ها به طور مداوم و با مقاومت های فراوان در سریعترین سرعت فعالیت می کنند. از همین رو هنگامی که فعالیت به پایان می رسد، این اعضای بدن نیاز به استراحت دارند تا بتوانند فرایند بازسازی یا همان ریکاوری خود را تکمیل کنند تا بدن آماده شروع فعالیت مجدد باشد. اگر این فرصت به بدن داده نشود تا بتواند خود را به خوبی بازسازی کند، هم کارایی فرد در استفاده از این اعضا کاهش پیدا خواهد کرد و هم ممکن است تحت فشار زیاد و عدم تکمیل شدن فرایند ریکاوری، دچار آسیب شود. آسیب هایی که در بهترین حالت می تواند دوری کوتاه مدتی را همراه داشته باشد و فرد برای مدت طولانی درگیر آن آسیب نباشد؛ اما در حالت دیگر ممکن است آن آسیب طولانی مدت و حتی برای باقی عمر فرد ماندگار شود. آن هم به یک دلیل ساده؛ استراحت ندادن کافی جهت تکمیل فرایند ریکاوری!
جدا از بحث آسیب بدنی، بسکتبال یک فعالیت پرفشار از نظر روحی و فکری است. بازیکنان باید در کمترین زمان ممکن سریعترین تصمیمات را بگیرند و از طرفی فشارهایی از سوی مربیان، هم‌تیمی‌ها، عملکرد داوران، خواسته هواداران خود و مقابله هواداران حریف، انتظارات باشگاه و در شرایطی مشکلات و درگیری های زندگی شخصی خود را مدیریت و کنترل نماید. از همین رو بازیکن نیاز دارد تا بعد از یک مسابقه یا تمرین و به طور کلی یک فعالیت بسکتبالی، به فکر خود نیز استراحت دهد تا بتواند با تمرکز بهتر در زمین حاضر شود. تمرکز مناسب در زمین علاوه بر اینکه کارایی بهتری به فرد می دهد، بلکه باعث می شود بازیکن هوشیارانه تر در زمین عمل کند و همین موضوع مجددا از آسیب جسمانی فرد جلوگیری می کند. اگر فرد از نظر فکری و روحی آماده نباشد و استراحت کافی نکرده باشد، تمرکز لازم را نخواهد داشت و همین موجب خواهد شد تا فرد نسبت به آسیب جسمانی آسیب پذیر باشد.
همچنان در بحث سلامتی و اشاره به موضوع جسمی و روحی بازیکنان بمانیم. بی شک بازیکنانی که دوران رشد و بلوغ خود را گذرانده اند و در طی سالیان با تمرینات بدنسازی و همچنین تجربیات مختلف برای کنترل فشارها در بسکتبال آماده تر هستند، نقش ریکاوری برای آن ها کارایی بهتر و همچنین جلوگیری از آسیب خواهد بود. اما در رده پایه مورد مهمتری نیز وجود دارد؛ تکمیل شدن رشد مثبت!
جالب است بدانید براساس دیدگاهی در رشد حرکتی از مباحث علوم ورزشی، انسان ها رشد مثبت و رشد منفی دارند. فردی که در سنین رده پایه بسکتبال است (از میکرو تا جوانان و برای افرادی حتی گاها تا رده امید یا همان زیر 21 سال) دارای رشد مثبت است. فرد باید در ابعاد مختلفی رشد مثبت خود را به بهترین شکل طی کند. مثال کوچکی از آن قد است. به واسطه استراحت و تغذیه مناسب است که افراد می توانند به قد تعیین شده در DNA خود برسند. پس شما تصور نمایید که عدم استراحت مناسب و فشار بیش از حد به صفحات رشد یا حتی آسیب دیدن هایی که منجر به عمل و اختلال در فرایند رشد شود، چه اتفاق ناگواری می تواند برای یک فرد رقم بزند. البته که قد یک مثال کوچکی است و بسیاری از مسائل رشد مثبت می تواند با عدم رعایت ریکاوری درست موجب آسیب در این فرایند شود که در نهایت تا آخر عمر فرد اثر آن باقی خواهد ماند و مسیر زندگی شخص را تغییر خواهد داد.
در بسکتبال دو فعالیت اصلی که بازیکنان بیش از هرچیزی در آن فعال هستند، بازی و تمرین است. بازیکنان وقت بسیار زیادی را برای پیشرفت فردی و هماهنگی تیمی به تمرینات اختصاصی می دهند و در نهایت به میدان مسابقه می روند تا بهترین عملکرد را از خود نشان دهند. به همین جهت با توجه به شرایط هر یک، فرایند و اهمیت ریکاوری در هر کدام از این فعالیت ها متفاوت ولی در عین حال هر دو مهم هستند.
در تمرین، این مربیان هستند که می توانند فرایند فشار و سختی آن را کنترل و مدیریت نمایند. یعنی افرادی وجود دارند که با توجه به شرایط بازیکنان خود تشخیص می دهند که فشار به چه میزان باشد یا استراحت ها در چه شرایطی رخ دهد. به همین جهت افرادی تحت عنوان مربی باید همواره هوشیار باشند که در طول تمرینات خود، به استراحت و ریکاوری بازیکنانشان اهمیت بسیار زیادی دهند. بی شک باید به این نکته توجه داشت که بسکتبال با وجود بازیکنان اتفاق می افتد. اگر بازیکنی نباشد تیم و مربی وجود نخواهد داشت و اگر تیمی نباشد، مسابقاتی برگزار نخواهد شد. به همین دلیل مربیان و باشگاه ها باید همواره مراقب سلامتی و فشار روی بازیکنان خود باشند. گاهی مربیان به دلیل اینکه بازیکنان را تنبل می دانند و یا دنبال زمان بیشتر برای رسیدن به اهدافشان در طول تمرینات هستند، فشار بیش از اندازه به بازیکنان می آورند که در نهایت نتیجه آن کاملا منفی و برخلاف خواسته مربی و تیم می شود. مربیان در تمرین هم می توانند با کنترل فشار و هم با مشخص کردن استراحت بین تمرینات، ریکاوری بازیکنان را کنترل نمایند.
اما شرایط مسابقه بسیار متفاوت تر از تمرین است. چرا که در مسابقه همیشه افراد تلاش می کنند بهترین عملکرد خود را ارائه دهند و به دلیل تقابل هایی که بین بازیکنان در طول مسابقه به وجود می آید، در اکثریت اوقات فشار بیشتر از تمرین و غیرقابل کنترل است. شاید مربی با تعویض بازیکنان بتواند در طول مسابقه استراحت هایی را به بازیکنان بدهد اما بطور کلی بازیکنانی که زمان بیشتری بازی می کنند و فعالیت بیشتری دارند، تحت فشار شدید مسابقه قرار می گیرند و ریکاوری بین مسابقه برای آن ها بسیار با اهمیت می شود. کنترل استراحت بین مسابقه جدا از استراحت خود بازیکنان و برنامه هایی که کادر تیم در نظر می گیرد، به فاصله بین مسابقات نیز بستگی دارد. این فاصله بین مسابقات بطور مستقیم وابسته به برنامه ریزی برگزارکنندگان است.
برگزارکنندگان مسابقات باید به شکلی اقدام به برنامه ریزی کنند که بازیکنان بتوانند بطور کامل و مناسب از حداقل زمان لازم برای ریکاوری بهره ببرند؛ یعنی حداقل یک تیم بعد از پایان بازی خود یک روز یا همان 24 ساعت زمان را برای ریکاوری داشته باشد و بعد در بازی بعد حاضر شود. این موضوع در رقابت های پایه از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که بحث رشد مثبت مطرح است. از طرفی رقابت های پایه بخصوص در سطح کشور به صورت متمرکز برگزار می شود و در بازی های متمرکز رقابت ها پشت یکدیگر و با فشردگی زیاد انجام می شوند. از همین رو فدراسیون ها و هیات ها باید نظارت ویژه داشته باشند تا فاصله بین رقابت ها منصفانه و مناسب تقسیم شود.
در مواردی دیده می شود که یک تیم به دلیل داشتن برتری میزبانی در رقابت های متمرکز، بین بازی های خود فاصله مناسب را در نظر می گیرد و از طرفی برای تیم های دیگر (بخصوص تیم هایی که رقیب اصلی تیم میزبان هستند) به شکل برنامه ریزی می شود که باید با فشردگی بیشتر و در فاصله های ناکافی بازی های خود را برگزار کنند. برگزارکنندگان و تیم ها باید به این درک برسند که برد و باخت ها موقتی هستند و هیچ چیز مهمتر از سلامت جسمی و روحی بازیکنان نیست؛ آن هم در رده پایه!
علت نوشته شدن این مطلب، برنامه ریزی یک دوره از مسابقات متمرکز در رده نوجوانان بود که تیم میزبان برای صعود باید یک تیم مشخص را شکست می داد. این تیم بازی اول خود را در روز اول برگزار می کند و سپس روز دوم استراحت می کند و صبح روز سوم به مصاف تیم رقیب اصلی خود می رود. یعنی نزدیک به دو روز استراحت برای تیم میزبان! در شرایطی که تیم رقیب روز اول استراحت می کند، روز دوم ساعت 8 شب مسابقه خود را به پایان می برد و ساعت 11 صبح (با ریکاوری کمتر از 15 ساعت) باید به مصاف تیم میزبان به عنوان رقیب اصلی خود برود. نکته قابل اشاره، واکنش برگزارکنندگان مسابقات بود که معتقد بودند به دلیل فشردگی برنامه کاری از دست آن ها بر نمی آید و تیم میزبان با توجه به سانس هایی که اجاره کرده است برنامه ریزی را هماهنگ کرده است که جای سوال دارد آیا برگزاری مسابقات به هر قیمتی درست است؟!