چهار مرحله پیشرفت در مهارت های انفرادی بسکتبال
بسکتبال به عنوان یک ورزش گروهی، همواره بر مهارت های انفرادی هر یک از بازیکنان پیش می رود. به همین جهت در این مطلب قصد دارم به چهار مرحله از یادگیری تا حرفه ای شدن در مهارت های انفرادی بسکتبال اشاره کنم.
آنچه در این مطلب می خوانید
این چهار مرحله طبق یک مدل پیشرفته ارائه می شود که در طول سالیان بر اساس تجربه و آزمایش، توسط بسکتبال آمریکا (USAB) و مربی Matt King تهیه و تنظیم شده است. مربی King معتقد است:
برای توسعه تدریجی بازیکنان باید به مهارت‌ها توجه داشته باشیم. دلیل این کار این است که می‌خواهیم مهارت‌ها محور و تمرکز اصلی باشند. وقتی مهارت ها محور و مرکز اصلی فعالیت باشند، آن فعالیت فرد محور و هدف اصلی خواهد بود؛ اما وقتی خود ماهیت تمرین‌ها محوریت اصلی باشند، خود فعالیت اغلب مربی محور می‌شود.
وقتی تمرکز و تاکید شما این باشد که «امروز چه تمرینی می‌توانم انجام دهم؟»، این معمولاً نشان می‌دهد که موضوع بیشتر مربوط به مربی است. اما وقتی تأکید روزانه روی این باشد که «چه مهارت‌هایی را باید با بچه‌ها کار کنم؟»، تمرکز اغلب مستقیماً به سمت فرد می‌رود. ما می‌خواهیم مهارت‌محور باشیم، نه تمرین‌محور. ما تمرین انجام می‌دهیم تا به تقویت مهارت‌ها کمک کنیم، نه برعکس.
براساس این توضیحات، برای شروع به یادگیری یک مهارت انفرادی و رساندن آن مهارت به سطح تسلط، چه برای بازیکنان پایه و چه حرفه ای، چهار مرحله وجود دارد که از نظر یادگیری حرکتی در مجامع علمی ثابت شده است و در این مطلب قصد دارم این چهار مرحله را به شما معرفی کنم و هر کدام را زیر ذره بین ببرم.
توجه داشته باشید موفقیت و عبور از این مراحل به این معنی نیست که دیگر بازیکن نباید به مراحل قبل بازگردد و وقتی وارد مراجل جدید می شود باید فقط در آن مرحله بماند؛ بلکه بازیکن باید براساس نیاز خود بین مراحل منتقل شود و صرفا رسیدن به آن مرحله بدین معناست که آن مرحله برای او اصطلاحا باز یا همان Unlock شده است و حالا مجاز است تا علاوه بر تمرینات مراحل قبل، تمرینات این مرحله جدید را هم انجام دهد.
همچنین در طول معرفی مراحل، مهارت ساده Crossover Dribble که برای همه شناخته شده باشد را به عنوان مثال استفاده می کنم تا به سادگی و بصورت قابل فهم و به دور از پیچیدگی، با این فرایند آشنا شوید. در نظر داشته باشید این مدل برای هر مهارت انفرادی قابل استفاده و کاربردی است و دلیل استفاده از این مثال تنها سادگی و قابل فهم بودن آن برای تمامی خوانندگان این مطلب است.
زمانی که یک بازیکن برای اولین بار با یک مهارت روبرو می شود، قطعا نمی تواند از همان ابتدا در سطح حرفه ای و مناسب آن را اجرا کند؛ ممکن است بازیکنی به نسبت دیگران براساس توانایی و استعداد، یک مهارت را از ابتدا بهتر انجام دهد اما اینکه برای اولین بار به سطح تسلط برسد، نیازمند تمرین و پیشرفت است.
در اولین مرحله، فرد نیاز دارد تا تمام تمرکز خود را بر روی یادگیری و اجرای درست مهارت بگذارد. به همین جهت باید هرگونه حرکت اضافه و فرعی حذف شود و تنها خود اجرای آن مهارتِ هدف که مهارتِ جدیدی هم محسوب می شود در تمرین به کار گرفته شود. پس اینجا میرسیم به ساده ترین و بهترین نوع اجرای یک مهارت در تمرین، یعنی اجرا بصورت ایستاده و ثابت یا همان Stationary.
وقتی تمرین بصورت ایستاده انجام می شود باعث تثبیت الگوی حرکتی مهارت می شود و به کنترل بدن و توپ و همچنین ریتم و زمان بندی یا همان Timing اجرای درست مهارت کمک بسیار زیادی می کند؛ چون بدون فعالیت اضافه تمرکز فقط روی اجرای مهارت است.
به همین جهت برای مثال هدف ما در این مطلب، بازیکن برای یادگیری و تمرین دریبل کراس اور باید ثابت باشد و پاها، حالت دستان، حالت کمر و موارد اولیه و جزئی اجرای مهارت اصلاح و تمرین شود و تمرکز فقط روی اجرای درست این نکات باشد و نه موضوع دیگری که عامل حواس پرتی و یا سختی مهارت و فعالتی هدف شود.
وقتی بازیکن بتواند به صورت ایستاده تا حد مناسبی در اجرای درست مهارت موفق عمل کند، وقت آن می رسد که به مرحله بعدی فرایند پیشرفت منتقل شود. این حد مناسب معیار مشخصی ندارد؛ در برخی منابع از سوی بسکتبال آمریکا (USAB) گفته شده است که هر زمان بازیکن بتواند به میزان ۸۰ درصد در اجرای درست مهارت موفق عمل کند، زمان رفتن به مرحله بعد می رسد. اما این ۸۰ درصد بصورت واضح مشخص نشده است که برای هر مهارت شامل چه چیزی می شود. به همین جهت خود بازیکن (در شرایط خودآموز و تمرین به صورت شخصی) و یا مربی (در شرایطی که بازیکن زیر نظر مربی، آن مهارت را تمرین می کند) باید تشخیص دهد که به حد مناسبی در اجرای ایستاده آن مهارت رسیده است و بعد به مرحله بعد برود. یعنی مرحله اجرای مهارت در حرکت یا همان مرحله Movement!
ابتدا گفتیم بازیکن باید برای یادگیری بهتر یک مهارت جدید، تمام تمرکزش بر روی آن مهارت باشد و از فعالیت های اضافی خودداری کند. در این مرحله باید یک فعالیت کاربردی و در عین حال آشنا، همزمان با اجرای مهارت به فرایند اضافه شود. این فعالیت قطعا حرکت کردن است. چرا که انسان ها به صورت روزمره همواره در حال انجام فعالیت حرکت کردن هستند و این یک حرکت آشناست که نیازی به تمرکز جدی بر روی آن نیست. پس بازیکن می تواند کمی موقعیت را پیشرفته تر کند و در حرکت که یک شرایط جدید محسوب می شود بر روی مهارت تمرین کند.
اما خود حرکت دو مرحله دارد: اول هنگام راه رفتن و بعد به صورت دویدن.
در مرحله راه رفتن فرد کنترل بیشتری بر روی اجرای مهارت دارد و در عین حال در موقعیت جدیدی تمرین می کند. وقتی به مرور تسلط مناسب در اجرای مهارت و در شرایط راه رفتن به وجود آمد، بازیکن می تواند کم کم هنگام حرکت به سرعت خود اضافه کند و هنگام دویدن مهارت را اجرا نماید. این دویدن می تواند با نرم دوی یا همان Jugging شروع شود و بعد با تقویت توانایی در اجرای درست مهارت به دویدن با حداکثر سرعت برسد.
در چنین شرایط بازیکن توانسته هم در موقعیتی کاربردی مثل حرکت کردن مهارت را تقویت کند و هم با اضافه کردن فعالیتی به جز خود آن مهارت، تمرین سخت تر و دشواری تری را پیش بگیرد که باعث پیشرفت در اجرای مهارت شود.
یعنی به عنوان مثال بازیکن یک مسیر مشخص را به صورت مستقیم یا در شرایط مورب یا همان زیگ زاگ طی می کند و در این مسیر موانعی وجود دارد که بازیکن پشت هر مانع باید توقف کند و اقدام به انجام مهارت Crossover کند که ابتدا با سرعت کم و بعد با سرعت بیشتر انجام می شود. این نمونه ای از تمرین در این شرایط است اما در این مرحله انواع تمرینات متفاوت وجود دارند که می تواند به پیشرفت بازیکنان کمک نماید.
در مرحله سوم بازیکن باید بتواند مهارت هدف را با دیگر مهارت هایی که می تواند اجرا کند، ترکیب کند. این ترکیب کردن همچنین یک نوع انتقال بین مهارت ها هم محسوب می شود. در مثالِ ما بازیکن می تواند بعد از اجرای Crossover به عنوان مهارتِ هدف، مثلا بلافاصله Spin Dribble را اجرا کند. اینجا یعنی بازیکن هم این دو مهارت را ترکیب کرده است و هم بعد از اجرای مهارت Crossover بلافاصله به اجرای مهارت Spin Dribble انتقال پیدا کرده است. به همین جهت این مرحله را با عنوان Transition نیز می شناسند و آن را نوعی انتقال بین مهارت ها می دانند.
هنگامی که بازیکن در شرایط انتقال و ترکیب مهارت ها قرار می گیرد یعنی باید مهارت ها را به درستی و با تسلط کامل اجرا کند. به همین دلیل این مرحله بسیار به پیشرفت مهارت هدف کمک خواهد کرد و موجب خواهد شد تا بازیکن در شرایطی که چند کار را دارد انجام می دهد، به صورت شرطی و آماده مهارت هدف را با تسلط و کیفیت بالا و درست اجرا کند.
تمام هدف این مراحل رسیدن به مرحله آخر و اصلی است؛ یعنی انجام مهارت در مقابل مدافع و با فشار دفاعی! قطعا در مهارتی پیشرفت داده می شود تا در مسابقه بسکتبال قابل استفاده باشد. انجام مهارت به تنهایی و بدون مدافع و در شرایط تمرین و به دور از مسابقه، کاربردی ندارد و از همین رو این بخش مهمترین مرحله به حساب می آید.
در این مرحله بازیکن فرصت پیدا می کند تا در مقابل یک مدافع و فشار دفاعی، متوجه شود و یاد بگیرد که چگونه باید آن مهارت را به درستی اجرا کند. این به بازیکن نشان خواهد داد که مهارتی که آموخته و مدت ها بر روی آن وقت گذاشته است، تا چقدر درست تمرین شده است و مهارت فرد تا چقدر است. اگر هر مرحله را به درستی سپری نکرده باشد و بعد وارد مرحله بعد شده باشد، قطعا در این مرحله به مشکل خواهد خورد و بازیکن باید مجدد به مراحل قبل برگردد و پایه و اصل مهارت را پیشرفت دهد و سپس دوباره مقابل مدافعین قرار بگیرد.
برای مثال هدف ما یعنی دریبل کراس اور، بازیکن می تواند بمانند تمرین مرحله دوم که مسیر مشخصی وجود داشت، به جای عبور از موانع از افرادی به جای موانع که ثابت ایستاده اند عبور کند و در سطح بعدی، مدافعین با او حرکت کنند و بمانند یک دفاع واقعی اختیار عمل و حرکت در دفاع داشته باشند تا بازیکن با فشار دفاعی بیشتری روبرو شود. در نهایت اجرای آن در بازی های تمرینی (Scrimmage) به شدت به پیشرفت مهارت بازیکن کمک می کند.
ممکن است در ابتدای شروع این مرحله و بخصوص در بازی های تمرینی بازیکن دچار اشتباه شود. چرا که همواره بازیکن مهارت را بدون فشار دفاعی و بصورت آزاد و نهایتا در مقابل مدافعین انجام داده است و وجود مدافع او را دچار مشکل کند. اما اگر تسلط بر روی مهارت به درستی تمرین شده باشد، بازیکن صرفا در فرایند تطبیق خود با مدافع در حال یادگیری نکات ریز اجرای مهارت در مقابل مدافع است و جای نگرانی نیست. اتفاقا بازیکن باید در شرایط مسابقه قرار بگیرد و اشتباه کند تا ایرادات خود را به تنهایی و یا با راهنمایی مربی متوجه شود و در نهایت اصلاح کند. همچنین می توانید مطلب “تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه“؛ مهم اما نیازمند درک را مطالعه کنید تا با اهمیت تمرین در شرایط مسابقه بهتر آشنا شوید.
در کل این چهار مرحله یک نوع روش برای یادگیری و ارتقا مهارت های انفرادی در بسکتبال به شمار می رود که توسط مربی Matt King ارائه شده است و در این مطلب من، شهریار مقدمی تا جای ممکن به ساده ترین و تحلیلی ترین شکل ممکن تلاش کردم تا آن را به شما خوانندگان این مطلب ارائه دهم.
اما نکته ای که باید توجه داشته باشید این است که پیروی از این روش صرفا یک نوع توصیه است و اجرای آن به عهده شماست. ممکن است با توجه به میزان پیشرفت و نوع مهارت، شما راه دیگری را پیش بگیرید یا برای صرفا برخی از مهارت ها (و نه همه مهارت ها) از این مدل پیروی کنید. این بسیار مهم است که شما براساس فلسفه و نگرش خود چه راهی را انتخاب کنید. در انتها یادتان باشد همه این مراحل طی می شود تا شما بتوانید در مسابقه آن مهارت هدف را اجرا کنید.
همچنین بصورت ساده و معرفی شده می توانید این چهار مرحله را در اینستاگرام در قالب یک ویدیو گرافیکی از اینجا مشاهده کنید.
