تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه؛ مهم اما نیازمند درک

تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه یکی از به اصطلاح فوت و فن‌های کار تمرین دادن و مربیگری در بسکتبال و ورزش محسوب می‌شود.

اکثر افرادی که در بسکتبال مشغول به فعالیت هستند، بارها و بارها از مربیان و بازیکنان بزرگ شنیده‌اند که هر تمرینی تا حد امکان باید نزدیک به شرایط مسابقه باشد؛ این نکته بسیار مهم و درست است اما باید به خیلی از جوانب آن توجه داشت که ما در این مطلب به تعدادی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

درک کامل از اتفاقات مسابقه

مربیان باید همواره درک کامل و درستی از شرایط و اتفاقاتی که در مسابقه رخ می‌دهد داشته باشند تا بتوانند‌ تمریناتی مطابق با آن را طراحی و اجرا کنند. یک مسابقه بسکتبال جنبه‌های متفاوتی را در برمی‌گیرد. مباحث روانشناسی، فیزیولوژیکی، تکنیکی و تاکتیکی، انضباطی و مواردی از این دست شامل جنبه‌های متفاوت یک مسابقه می‌شود. در صورتی که مربی بتواند در هرکدام از این مباحث به درک لازم برای طراحی یک تمرین با شرایط مشابه برسد، علاوه بر اینکه می‌تواند یک مربی موفق برای تیم خود باشد، بلکه می‌تواند به عملکرد هرچه بهتر تیم خود کمک کند.

ضمن اینکه در این راه تمامی اعضا کادرفنی باید در طراحی تمرینات نظارت داشته باشند و نکاتی که هر فرد مطابق با دانش خود دارد را می‌تواند به تمرین طراحی شده اضافه کند و بر روی آن تسلط داشته باشد. یک بدنساز می‌تواند رویدادهای مربوط به اتفاقات فیزیولوژیکی که در مسابقه رخ می‌دهد را در تمرینات جای دهد. یا اگر روانشناس تیم ضعفی در این مبحث تخصصی مشاهده می‌کند به کادر کمک کند تا در تمرینات به اصطلاح و برطرف کردن آن بپردازند.

در تیم‌های حرفه‌ای که کادرفنی تکمیلی در اختیار دارند، این مبحث بسیار بهتر کنترل می‌شود؛ اما در تیم‌هایی که از تعداد افراد محدودی تشکیل می‌شوند، اعضا آن کادر باید تسلط کامل بر روی تمامی موارد داشته باشند و تلاش کنند تا ابتدا درک خود را از تمامی موارد پیرامون بسکتبال بالا ببرند و سپس از ارائه نکاتی که تسلطی بر روی آن ندارند شدیدا پرهیز کنند. اگر یک مربی بدون دانش بخواهد شبیه‌سازی از مسابقه در تمرینات داشته باشد، نه تنها جواب مثبتی نمی‌گیرد بلکه می‌تواند در برخی موارد خطرناک و جبران ناپذیر باشد. برای درک بهتر مثالی می‌زنیم:

بحث استراحت و تامین مایعات بدن از مهمترین نکات فیزیولوژیکی است که در بسکتبال باید به درستی رعایت و کنترل شود. حال شما تیمی را تصور کنید که یک مربی بدنساز که باید دانش کافی را داشته باشد در اختیار ندارد و ممکن است یک مربی صرفا بدون دانش کافی نکاتی را در تمرینات خود بگنجاند که باعث آسیب و حتی مشکلات جبران ناپذیر برای بازیکنان شود. اگر یک مربی بخواهد توان بازیکنان را به وسیله کم استراحت دادن بالا ببرد یا بخواهد تحمل بازیکنان را در برابر تشنگی با عدم اجازه دادن به بازیکنان برای آب خوردن در مدت طولانی افزایش دهد قطعا به بدن افراد آسیب می‌زند و حتی ممکن در برخی موارد این آسیب‌ها به شکلی خطرناک و حتی جبران ناپذیر رخ دهند.

عدم اصرار همیشگی بر شرایط مسابقه

این بسیار خوب و مهم است که تمرینات به محیط مسابقه نزدیک شود اما نباید از برخی تمریناتی که می‌تواند به پیشرفت بازیکنان و تیم کمک کنند اما در شرایط مسابقه نیستند غافل شد. به عنوان مثال اکثر بازیکنان همیشه در رابطه با تمرینات بال‌هندلینگ این ابهام برایشان وجود دارد:

“ما که این کار را هرگز در زمین انجام نمی‌دهیم! پس چرا انقدر تمرینش می‌کنیم؟!”

حرف آن‌ها به هیچ عنوان غلط نیست و کاملا به نکته درستی اشاره می‌کنند اما همان‌طور که در مطالب قبلی هم اشاره کرده‌ایم، انجام دادن بال‌هندلینگ بسیار مهم و با اهمیت است و غافل شدن از آن می‌تواند در تمامی مهارت‌های مرتبط با بسکتبال به بازیکن ضربه بزند.

اما راه حلی وجود دارد تا در همین تمرینات هم بازیکنان را به شرایط مسابقه عادت بدهیم.مواردی مانند سریع انجام دادن، حساسیت رقابت و بسیاری از مواردی که در بازی رخ می‌دهند را در قالب این تمرینات به بازیکنان خود ارائه دهیم تا برداشت بهتری داشته باشم

قطعا اینکه برای یک تمرین کاملا بی‌ربط با مسابقه بخواهیم ارتباطی پیدا کنیم بسیار سخت و دشوار است؛ اما ما به عنوان مربی وظیفه داریم تا همیشه با مطالعه، تجربه کردن و وقت گذاشتن و فکر کردن بر روی مباحث متفاوت بهترین عملکرد را داشته باشیم تا هم بازیکنانی که با ما کار می‌کنند پیشرفت کنند و هم ما بتوانیم مربیان بهتر و موفق‌تری باشیم.

نکته دیگر مربوط به امکانات و شرایطی است که در اختیار شما قراردارد. به عنوان مثال در بازی‌های درون تیمی (Scrimmage) خوب است که از اسکوربورد استفاده کنیم و شرایط متفاوتی از بازی را به وجود آوریم. مثلا نتیجه مساوی در ۵ دقیقه پایانی بازی می‌تواند آن فشار و شرایط را برای بازیکنان شبیه‌سازی کند تا در مسابقه واقعی تجربه مقابله با آن را داشته باشند. ضمن اینکه وجود خود اسکوربورد و دیدن نتیجه، خطاها و زمان بازی می‌تواند یک شبیه‌ساز عالی باشد. حال اگر اسکوربوردی در اختیار نبود باید تلاش شود تا محیطی همانند آن را به وجود آورید و اگر به هردلیلی امکان آن وجود نداشت، با همان انگیزه و روحیه قبلی تمرین را ادامه دهید.

آماده و انعطاف‌پذیر بودن در برابر هر اتفاق غیرمنتظره

همان‌طور که یک مسابقه می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی باشد، وقتی شما تمرینی مشابه با اتفاقات بازی را اجرا می‌کنید ممکن است به نکاتی برخورد کنید که انتظارش را ندارید. به عنوان مثال ممکن است بالا بودن فشار روانی موجب شود تا بازیکنان تحت فشار، رفتارهایی از خود نشان دهند که شما انتظار آن را ندارید.

باید همواره به یاد داشته باشید که اتفاقا بروز این رویدادهای غیرمنتظره بسیار خوب و مفید است. چرا که این باعث خواهد شد تا هم شما تیم و بازیکنان خودتان را بهتر بشناسید و هم در تمرینات با آگاهی به آن اتفاقات جلوی بروزش در مسابقه را بگیرید. ما تمرین می‌کنیم تا بهتر شویم و هرچقدر این تمرینات و تجربیاتی که از تمرینات کسب می‌کنیم به مسابقه نزدیک‌تر باشد، فرصت بیشتر بهره‌مندی از نقاط مثبت و برطرف کردن نقاط منفی را به ما می‌دهد.

آماده بودن صرفا مربوط به اتفاقات مربوط به خود تمرین نیست و مشکلات و حواشی تمرین هم شامل آن می‌شود. این بدین معناست که شما تمرینی را طراحی کرده‌اید که مشابه شرایط مسابقه است اما بنا به دلایلی آن شرایط شبیه‌سازی نمی‌شود. شما در این موقعیت باید انعطاف‌پذیر باشید و تمرین را مطابق با نیازهای خودتان و امکاناتی که در اختیار دارید تغییر دهید تا هم وقت‌تان از دست نرود و هم کارایی که به دنبالش هستید کمتر نشود یا حداقل به مقدار اندک کمتر شود.

مثال بالا که در رابطه با بازی درون تیمی (Scrimmage) بود را به یاد آورید. فرض کنید در شرایطی که تمرین شما بر روی ۵ دقیقه پایانی مسابقه و کار با اسکوربورد است به دلیل مشکل فنی و ناگهانی اسکوربورد می‌بایست تغییر کند و شما باید در سریع‌ترین زمان شرایط تمرین خود را مطابق با خواسته‌های تیم تغییر دهید.

توجه به رده‌سنی

همانند هر مبحث دیگری در مربیگری، در بحث تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه هم باید به رده‌سنی افراد توجه داشت. باید همواره به این نکته دقت کنید که کار با هر رده‌‌سنی حساسیت خاص خود را دارد. بخصوص اگر این رده‌سنی مینی یا نونهال باشد. بسیاری از بازیکنانی که در این سطح فعالیت می‌کنند درک کامل و درستی از مسابقه و رقابت ندارند و شخصیت آن‌ها درحال شکل‌گیری است. پس به همین دلیل درک مشخصی هم از تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه ندارند و باید به مرور این درک برای آن‌ها ایجاد شود.

شاید بتوان گفت که این نوع تمرینات برای این رده‌سنی (بخصوص در ایران که کمتر در شرایط مسابقه و بازی قرار می‌گیرند) بسیار مهم و واجب است؛ اما نحوه انتقال آن و ایجاد میزان درک مورد نظر در بازیکنان که آن فشار و تمرکز لازم را بر روی تمرین بگذارند کمی دشوار و نیازمند تمرکز و صرف کردن وقت زیاد از سوی مربیان است.

جمع‌بندی

مربیان ابتدا باید درک کاملی از مسابقه و مسائل پیرامون آن داشته باشند و سپس براساس دانش و تجربیات خود تمریناتی را طراحی کنند که بازیکنان بتوانند در شرایط مسابقه آن تمرینات را انجام دهند. این کار موجب خواهد شد تا بازیکنان در مسابقه عملکرد بهتری داشته باشند و فاصله بین عملکرد آن‌ها در تمرینات و مسابقات نزدیک باشد.

ضمن اینکه باید همواره به امکانات در دسترس، اتفاقات غیرمنتظره و روحیات و احساسات افراد بخصوص در رده‌های سنی پایه توجه داشت و در این مسیر از سایر اعضا کادرفنی کمک گرفت تا بهترین تمرینات را در شرایط مسابقه برای بازیکنان طراحی و اجرا کرد.

به شخصه در دورانی که بازیکن در رده‌های پایه بودم، جمله‌ای را از مربی خودم، پژمان مدنی به یاد دارم که در رابطه با تمرین بسکتبال در شرایط مسابقه بود:

“به هر شکلی که تمرین کنید، به همان شکل هم بازی خواهید کرد.”

عکس مطلب از مصطفی رودکی عکاس خبرگزاری میزان